Surrealisme is raar, vervreemdend, onwerkelijk, of toch niet? Misschien is de werkelijkheid geen objectief, rationeel gegeven, maar gaat het er om hoe je die ervaart?
Toen het Centraal Museum ons in mei vorig jaar benaderde om een ervaring te bedenken voor hun aanstaande tentoonstelling Sureeële Werelden, stelden wij ons dezelfde vragen als de surrealisten uit de jaren ’30. We gingen op ontdekkingsreis in de surrealistische wereld. Een reis die eindigde bij Breinreis, een interactieve installatie die tot 9 juni te zien is in het Centraal Museum. Of begint de reis hier pas?
Bij Rhinofly houden we van cultuur en Utrecht, dus toen het Centraal Museum bij ons aanklopte waren we direct enthousiast. Het museum stelde ons de volgende vraag:
Geef de bezoekers een ervaring die aansluit bij het onderwerp Surrealisme: het liefst zelfs een surreële ervaring! Dit mag in verschillende onderdelen in de tentoonstelling én daarbuiten tot uiting komen.
Komen tot de kern van het surrealisme
Na ons verdiept te hebben in talloze surrealistische kunstwerken, films, teksten en hedendaagse (op het surrealisme geïnspireerde) reclame en videoclips, kregen we steeds meer grip op het surrealisme en haar gedachtegoed. Om tot een goed idee te komen hebben we samen met de curator van het Centraal Museum gekeken wat de kern van het surrealisme is. Daaruit kwam de insight dat het surrealisme onlosmakelijk verbonden is met het onderbewuste. Enerzijds maken surrealisten hun kunst vanuit hun onderbewustzijn, anderzijds ontdekten zij dat de werkelijkheid geen objectief, rationeel gegeven is; het gaat erom hoe je die werkelijkheid ervaart via je onderbewustzijn.
Door dit inzicht te combineren met ons eigen digitale DNA ontstonden al snel concepten voor waardevolle, prikkelende ervaringen. De beste concepten hebben we aan het Centraal Museum gepresenteerd en zij kozen met volle overtuiging voor Breinreis.
Breinreis speelt in op een klassieke tweestrijd tussen je verbeelding en de werkelijkheid. Ons onderbewuste doet zijn uiterste best om zich vast te klampen aan de werkelijkheid. Echter, om het surrealisme te kunnen ervaren, moeten we deze werkelijkheid los durven laten en ontspannen.
Het onderbewuste zo tastbaar mogelijk maken
Om in te tappen op je onderbewuste maken we gebruik van een brainreader. De brainreader van Breinreis maakt verbinding met je hersenen en meet via elektro-encefalografie (EEG) de elektrische activiteit van je hersenen. Zo herkent de brainreader van Breinreis of je gefocust of ontspannen bent en wanneer je knippert met je ogen. Deze drie verschillende stadia van hersenactiviteit worden gebruikt als tools in de ontdekkingsreis naar de surreële wereld.
De animatie van Breinreis start in de werkelijkheid, alles is nog goed te bevatten. Al snel laat de surreële wereld zich zien. Als dit je te veel wordt, kan je door te focussen dichterbij de werkelijkheid blijven en terug gaan in de tijd. De gebruikers hebben tijdens de reis invloed op zowel beeld als audio. Door gebruik te maken van meerdere audiosporen kunnen we het gevoel versterken dat ze steeds verder de surreële wereld ingaan of juist weer teruggaan naar de werkelijkheid zonder dat het de ervaring verstoort.
Op een gegeven moment is er geen weg meer terug. Je brein is uitgeput en het enige wat je kan doen, is je overgeven aan de surreële wereld. Van jouw hersenactiviteit tijdens Breinreis wordt een uniek en deelbaar reisverslag gemaakt.
Het uitlezen van hersenactiviteit was voorheen iets wat alleen voor medisch specialisten was weggelegd. Door de opmars van nieuwe technologie is Brain Computer Interface (BCI) toegankelijk geworden. Het brein is zo de volgende stap in interactiviteit. Om zo’n nieuwe user interface in te kunnen zetten moet er veel getest worden. En dat hebben we geweten.
Interactie via je brein
Wat het erg lastig maakt om een dergelijke installatie te ontwikkelen, is dat er nog geen conventies of best practices zijn hoe gebruikers kunnen interacteren via hun brein.
Het was al een behoorlijke uitdaging om mensen de headset goed op te laten zetten. Gebruik je veel tekst of weinig tekst? Video of gewoon een foto? De sleutel bleek kleurcodering met één foto. Zo min mogelijk communiceren, dat verwart alleen maar.
Deze strategie hebben we ook gebruikt voor de verdere uitleg en de besturing. We maken gebruikers voordat de Breinreis start via een oefening bekend met de brainreader. Door direct visueel feedback te geven op het focussen en ontspannen, introduceren we de iconografie welke ook in de installatie wordt gebruikt. Zo kun je goed voorbereid opgaan in de ervaring van de installatie. ‘In your face’ bleek op dit onderdeel een stuk beter te werken dan subtiel vormgegeven interface elementen.
Daarnaast hebben we goed gekeken hoe de brainreader afgesteld moet staan, dus welke waarden een bepaalde golflengte moet hebben om invloed uit te oefenen. Iedereen moet enigszins kunnen interacteren tijdens de ervaring, maar niet zodanig dat iemand de hele tijd in hetzelfde stuk van zijn reis blijft hangen.
Na veel trial en error klopte alles: een optimale ervaring waarbij de bezoeker begrijpt wat hij zojuist heeft gedaan. Het gebruik van de brainreader-technologie om invloed uit te oefenen op jouw ervaring, is zo de conceptuele doorvertaling van het feit dat surrealisme onlosmakelijk verbonden is met het onderbewustzijn.
Breinreis is daarom dé synergie van creativiteit en technologie en sluit naadloos aan op het thema en educatieve karakter van de tentoonstelling. Het verrijkt de beleving van de tentoonstelling en de bezoeker is bewust bezig met de achterliggende gedachte van deze kunstvorm.
Alles is meetbaar, zo ook Breinreis
Breinreis is te zien van 15 februari tot en met 9 juni 2014 op de tentoonstelling Surreële Werelden in het Centraal Museum te Utrecht. Natuurlijk zijn wij altijd benieuwd naar hoe een eindproduct daadwerkelijk wordt gebruikt. We verzamelen daarom zoveel mogelijk meetbare data uit de installatie. De onderstaande resultaten zijn van 15 februari t/m 7 april
- 1.340 bezoekers zijn op Breinreis gegaan
- Hun actieve reis duurde gemiddeld 6:29 minuten
- Inclusief plaats nemen, de headset op zetten en connecten, de tutorial doorlopen en het einde met call to action duurt de actieve deelname gemiddeld 8:30 minuten
- En met gemiddeld 5 bezoekers per uur betekent dit dat..
- 72% van de tijd dat het museum open is er iemand op Breinreis is. Hier kan geen schilderij aan tippen.
- Van alle bezoekers was het brein tijdens de reis gemiddeld 33% ontspannen en 67% gefocust.
